Context
Mignon is een buitenlands, minderjarig kind dat door de toneelauteur Wilhelm Meister bevrijd wordt uit de handen van een malafide circusbende. Niemand weet hoe ze heet, hoe oud ze is, waar ze vandaan komt en hoe ze in Duitsland geraakt is.
Wel valt onmiddellijk op dat Mignon op meerdere assen afwijkt van ‘de norm’.
Zo is het bijvoorbeeld niet duidelijk of Mignon een jongen is of een meisje. Het belang dat ze hecht aan rituelen en de manier waarop ze zich uitdrukt en beweegt roepen onmiddellijk associaties op met autisme. Door haar uitzonderlijke lenigheid, heeft Mignon iets weg van een slangenkind. Uit de vier liederen die ze telkens opnieuw voor Wilhelm zingt, is af te leiden dat ze traumatische gebeurtenissen heeft meegemaakt waar ze met niemand over wil of kan spreken (‘Ich möchte dir mein ganzes innre zeigen, allein ein Schwur drückt mir die Lippen zu’). Ook is duidelijk dat ze een verschrikkelijke heimwee heeft naar het land waar ze vandaan komt (‘Kennst du das Land wo die Zitronen blühn? (….) Dahin! dahin Möcht ich mit dir, o mein Beschützer, ziehn!’).
De Mignon-liederen werden na het verschijnen van de roman bekender dan de roman zelf en vormden een inspiratiebron voor vele klassieke componisten, zoals Beethoven, Schubert, Schumann, Wolf, Tsjaikovski, Duparc en Duke maar bijvoorbeeld ook auteur Peter Handke en cineast Wim Wenders lieten zich door dit raadselachtige, non-binaire wezentje inspireren (Die falsche Bewegung).
Ook Judith Vindevogel raakte in de ban van Mignon. Zij was de inspiratiebron voor de allereerste muziektheatervoorstelling van WALPURGIS (1989). Tien jaar later probeerde zij het wezen van Mignon opnieuw te vatten in een combinatie van muziek en beeld. Vandaag herkent zij Mignon in de veel minderjarige vluchtelingen die ronddolen in en buiten Europa.
“Toen ik in 2018 toevallig een YouTube-filmpje zag waarin de Iraakse filmmaker Ihsan Ibraheem, een vluchtelingenkind interviewt, werd ik in één klap terug gekatapulteerd naar Goethe’s roman. Meer bepaald naar de scene waarin Wilhelm Meister aan het kind vraagt hoe ze heet en wie haar vader is. Pas op dat moment, drong het statuut van Mignon als minderjarige vluchteling volledig tot mij door.
Toen ik er via de Vredesorganisatie Preemptive Love achterkwam dat het meisje Malak heette, het Arabische woord voor engel, was de associatie met Mignon compleet. In een van de vier liederen die zij zingt, maakt Mignon duidelijk dat ze liever zo snel mogelijk van de aarde zou willen verdwijnen om een engel onder de engelen te kunnen zijn. Alleen mensen vragen je immers of je een jongen bent of een meisje. Niet zo bij de engelen: “Jene himmlischen Gestalten/Sie fragen nicht nach Mann und Weib.” Het is deze dubbele associatie met minderjarige vluchtelingen en met kinderen die zich niet thuis voelen in de binaire gendercategorieën man/vrouw, die het voor mij urgent maken om met Mignon opnieuw aan de slag te gaan.”
Tussen 2022 en 2025 worden drie onderzoeksprojecten gerealiseerd die vertrekken vanuit de vraag: Wie is deze Mignon vandaag?
– een reeks muziektheaterworkshops voor scholen
– een samenleesgroep rond de roman Wilhelm Meisters Leerjaren
– een componisten/auteurs/spoken word drieluik
Dit meerjarig onderzoek waarvoor met verschillende kunstenaars en organisaties wordt samengewerkt, wordt in 2025 afgerond met een reeks concertperformances en een nog te bepalen uitgavevorm die behalve een verzameling nieuwe teksten en beeldmateriaal, ook zal bestaan uit de nog onuitgegeven, ‘historische’ opnames van de Mignon-liederen van Schubert, Schumann en Wolf, in een uitvoering van Judith Vindevogel en Christel Kessels.
Wilhelm Meister, het schakelklasproject
In oktober-november 2022 werken Sascha Bornkamp en Leonore Spee een educatief/participatief project uit met anderstalige jongeren uit de schakelklas van het Atheneum van Antwerpen. Zij gebruiken de co-creatieve methodiek die zij ontwikkelden voor het project Genoveva. In samenwerking met een beeldend kunstenaar, een circus/danscoach en een geluidskunstenaar proberen ze te achterhalen wat jongeren in dit 19e eeuws verhaal lezen. In welke personages herkennen ze zich? Hoe zouden ze de hoofdfiguren aankleden, laten spreken, bewegen? Een toonmoment wordt georganiseerd in het kader van Kunstendag voor Kinderen.
Wilhelm Meisters Leerjaren, de samenleesgroep
Tussen januari en mei 2023 stelt Judith Vindevogel een eerste samenleesgroep samen rond Goethe’s roman Wilhelm Meisters Leerjaren. Hiervoor gebruikt zij de co-creatieve methodiek die ze ontwikkelde tijdens de samenleesgroepen rond Wij, de verdronkenen. Zie https://issuu.com/muziektheaterwalpurgis/docs/woww7_digitaal/8.
Mignon ver-taal-d
Mignon drukt zich uit in een mengeling van gebroken Italiaans en Duits.
De liederen die zij voor Wilhelm Meister zingt, probeert hij zo goed mogelijk te vertalen.
“Hij liet zich de strofen herhalen en uitleggen, schreef ze op en vertaalde ze in het Duits. Haar originele zinswendingen kon hij niet benaderen. Het kinderlijk onschuldige van haar manier van uitdrukken verdween, als hij haar gebroken taaltje kloppend en het onsamenhangende sluitend maakte.”
Als pendant van het mannelijke trio Schubert-Schumann-Wolf, wordt Mignon gezocht in de woorden en de muziek van vrouwelijke kunstenaars die werken vanuit een hedendaags, vrouwelijk of non-binair, intercultureel en interdisciplinair perspectief.
Voor de liedteksten mikken we op drie verschillende versies: één Vlaamse hertaling/bewerking en twee in nog nader te bepalen niet-Europese talen.
In een volgende fase worden deze teksten door drie verschillende componisten/klankkunstenaars op muziek gezet.
“Wie deze scheppende kunstenaars zijn, staat nog niet vast. Op dit moment ben ik in gesprek met de Vlaams-Marokkaanse schrijfster en juriste Rachida Lamrabet en de Brits-Libanese componiste Bushra El-Turk. Maar voordat ik een definitieve keuze maak, wil ik mij eerst kunnen onderdompelen in de wereld van slam poets en woordkunstenaars, en van hedendaagse klassieke componisten en klankkunstenaars. Hoe zou Mignon klinken door de mond van de Palestijnse dichteres Farah Chammah of de Britse performer en dichter(es) Kae Tempest (die henzelf out als non-binair) of door de Antwerpse queer woordkunstenaar Hind El Jadid? Op aanraden van Ann Andries (ChampdAction) zal ik me ook verdiepen in het werk van Ann Eysermans, Aurélie Lierman en Maya Verlaak.”