Context
Sinds 2019 buigen Nederlandse muziektheatermakers Leonore Spee en Sascha Bornkamp zich over de schat aan Vlaamse volksliederen. Startende vanuit een fascinatie voor de Nederlandse taal, ontwikkelen ze verschillende co-creatieve methodieken om de oude liederen in een nieuwstedelijke context te plaatsen en zoeken nieuwe vormen om het erfgoed voor een breed publiek te laten spreken.
Wat begon als een tweejarig onderzoeksproject aan het Koninklijk Conservatorium van Antwerpen groeide uit tot een reeks projecten die elks vanuit dezelfde vraag vertrekken: Hoe kan het herscheppen van volksliederen een inclusieve dialoog tussen bewoners van de 21e eeuwse grootstad stimuleren?
Zo creëerde Teletext, in samenwerking met vele Antwerpse en Vlaamse partners, reeds de muziektheatervoorstelling Ryswyck, de driedelige gespreksreeks De Schelde Gesprekken, de Schelde EP, het kunsteducatief project Genoveva en festival Een Nyeu Liedeken. Daarnaast maakten ze een herwerking van het gedicht De Aftocht van Paul van Ostaijen voor Besmette Stad (DeBuren), maakten ze de muzikale audiowandeling Kunst Veredelt voor de Voo?uit in Gent en creëerden ze de locatievoorstelling Zoete Lieve Gerritje op basis van het gelijknamige volksliedje uit Den Bosch.
Het Nieuw Antwerps Liedboek – toelichting
In een onderzoek naar de relevantie van Vlaamse volksmuziek kan het Antwerps liedboek uit 1544 niet ontbreken. Wanneer Teletext deze 221 liederen tellende bundel voor het eerst openslaat, slaat een vonk over. Het bevreemdende, myterieuze Oud-Nederlands vraagt erom ontcijferd te worden en opnieuw te worden uitgesproken door hedendaagse stemmen. In de zomer van 2020 is Teletext resident in Brussels muziekcentrum VOLTA. Samen met een aantal jonge artiesten, onder wie Fulco Ottervanger, Simon Michelena en Prisca Agnes Nishimwe, onderzoeken ze de artistieke werkbaarheid van het materiaal. Naar aanleiding van dit vooronderzoek groeit het idee om dit project uit te breiden en zo toe te werken naar een Nieuw Antwerps Liedboek.
Zoals de makers van de meest recente uitgave van het Antwerps liedboek in 2004 zelf al aangeven, is het Antwerps liedboek nooit ‘af’: “We beseffen ten volle dat ook met deze uitgave het laatste woord over het Antwerps liedboek niet gezegd kan worden, en hopen op onze beurt dat dit boek anderen zal inspireren om zich in deze boeiende materie te verdiepen: heel wat liederen zijn, ook in wetenschappelijke kring, nog maar nauwelijks bekend, en ook de meer bekende liederen zijn maar al te vaak nog door raadsels omgeven.” (geciteerd uit: het Antwerps liedboek deel 2, Ten geleide, bladzijde 7, 2004).
Sascha Bornkamp en Leonore Spee nemen deze oproep ter harte. Ze creëren in de komende beleidsperiode een nieuwe uitgave van deze iconische liedbundel. Een uitgave weliswaar die tot stand komt in samenwerking met een grote groep Antwerpenaren; artiesten, filosofen, historici, verenigingen, jongeren en ouderen, buurtbewoners en expats. Elk herwerken ze een lied uit de bundel, in totale inhoudelijke en vormelijke vrijheid, onder begeleiding van Teletext. Zo ontstaat een inclusieve en hedendaagse uitgave van een bijna vijfhonderd jaar oud document.
Uitwerking
Tussen 2022 en 2025 wordt een grootschalig onderzoeksproject gerealiseerd waarin de volgende vragen centraal staan:
– Hoe kunnen wij samen met een uiteenlopende groep (groot-) Antwerpenaren de volksliederen uit het Antwerps liedboek herscheppen, zodat ze voor ons, 21e eeuwse Antwerpenaren, spreken?
– Hoe kunnen we nieuwe, participatieve vormen van canonisering ontwikkelen, die een inclusiever begrip van de canon hanteren en ruimte laten voor constante herschepping en kritische perspectieven?
– Welke vorm heeft een heruitgave van het Antwerps liedboek wanneer we haar uitdrukkelijk situeren in de 21e eeuw?
Het project is een samenwerking tussen Teletext en WALPURGIS en Erfgoedlab Antwerpen. O.a. Trix en Museum Vleeshuis stappen mee in het project als residentie- en toonmomentenpartner.
